Sprawozdanie z I Seminarium SEAP-owskiego
25 marca 2021 r. na platformie MS Teams odbyło się I Seminarium Stowarzyszenia Edukacji Administracji Publicznej, które rozpoczęło cykl spotkań naukowych. Ideą seminariów jest wymiana poglądów naukowych oraz dyskusja nad problemami administracji publicznej.
Uroczystego otwarcia seminarium dokonał prezes Zarządu SEAP, dr Rałał Budzisz. Po nim głos zabrał członek Zarządu SEAP i koordynator Seminariów SEAP-owskich , dr Paweł Śwital. W seminarium uczestniczyli członkowie SEAP, pracownicy naukowi reprezentujący czołowe polskie uczelnie wyższe oraz inni zaproszeni goście, których obecność wzbogaciła merytoryczną warstwę spotkania. Seminarium podzielone zostało na dwie części: wykład i panel dyskusyjny.
Merytoryczną część seminarium rozpoczęła prof. UŁ dr hab. Barbara Jaworska-Dębska, członek Rady Programowej SEAP i była Prezes Zarzadu SEAP, autorka ponad 270 publikacji naukowych. Tematem wystąpienia Profesor Jaworskiej-Dębskiej było zaufanie do władzy publicznej w okresie stanu epidemii. Prelegentka wskazała, że problematyka zaufania do władzy publicznej wymaga stałego badania, bowiem jest to pewien wzorzec, do którego należy dążyć, co nie pozostaje bez znaczenia dla funkcjonowania administracji publicznej. Należy bowiem zauważyć, że w demokratycznym państwie prawnym zasada ta powinna być fundamentalną zasadą określającą stosunki obywatela względem administracji publicznej, a prawa z niej wynikające trzeba uznać za zasadnicze prawa obywatelskie. Prelegentka dodała, iż z zasady zaufania do władzy publicznej wynika oczywiście, że każdy może zawsze ufać, iż prawne uregulowania jego praw i obowiązków nigdy nie ulegną zmianie na jego niekorzyść. Prof. Barbara Jaworska-Dębska podkreśliła ponadto, iż warto to zagadnienie przeanalizować na tle doświadczeń ostatniego roku kalendarzowego, bowiem był to, za sprawą rozprzestrzeniania się wirusa COVID-19, szczególny czas zarówno dla obywatela, jak i władzy publicznej. Wskazała również, że ustawodawca, wprowadzając zmiany w systemie prawnym, nawet w okresie pandemii, powinien korzystać z rozwiązań najmniej uciążliwych dla obywatela i ustanawiać prawo, które ułatwi im dostosowanie się do nowej rzeczywistości. W związku z tym, istotne znaczenie ma reguła ochrony obywatela działającego w przekonaniu, że odnoszące się do niego czynności organów państwa są prawidłowe i odpowiadają prawu. Prelegentka zwróciła przy tym uwagę, że działania ustawodawcy, które pomijają podstawowe zasady tzw. przyzwoitej legislacji, niezależnie od okoliczności, zawsze dotknięte będą pierwiastkiem bezprawności. W kontekście powyższych ustaleń podkreślone zostało , że odstępstwa od zasady zaufania do organów władzy publicznej mogą mieć miejsce wyjątkowo i wyłącznie w sytuacji wprost wskazanej przez prawo. W ujęciu prof. Barbary Jaworskiej-Dębskiej taką sytuacją nie jest pandemia COVID-19. Jak trafnie zauważyła prelegentka, od ponad roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, pomimo zaistnienia przesłanek do wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych, które przewiduje Konstytucja RP. W dalszej części wystąpienia wskazano, że zasadzie zaufania do władzy publicznej nie odpowiada także prowadzenie postępowań administracyjnych, w których pomija się zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym. Prelegentka przypomniała, iż COVID-19 nie zmienił specyficznej pozycji strony w postępowaniu administracyjnym, która wynika z istoty stosunku administracyjnoprawnego. Ochrona interesów strony realizowana jest właśnie przez prawo uczestniczenia w czynnościach dowodowych podejmowanych przez organ administracji publicznej. Swoje wystąpienie prof. Barbara Jaworska-Dębska podsumowała poglądem wyrażonym przez prof. S. Rozmaryna, że o sile państwa i skuteczności jego działania decyduje zaufanie obywateli do władzy państwowej.
W dalszej części uczestnicy Seminarium wzięli udział w bardzo ożywionej debacie. Dyskusję rozpoczął dr hab. Jacek Jaworski (UKSW), który zwrócił uwagę na problem szybkości procesu legislacyjnego. W jego ujęciu szybkie procedowanie projektu aktu prawnego wiąże się z ryzykiem naruszenia ochrony praw obywatela. Ponadto podkreślił, że dla doskonalenia i standaryzacji procesu legislacyjnego wymagany jest udział tzw. czynnika społecznego. Powyższe stanowisko stało się asumptem do dalszej dyskusji.
Prof. Aleksander Lipiński (UJD) podkreślił, iż aktualnie coraz rzadziej komisje sejmowe korzystają z dodatkowego narzędzia pracy, jakim są eksperci z danej problematyki.
Na kolejny problem badawczy zwrócił uwagę dr Rafał Budzisz (UŁ). Prezes Zarządu SEAP poruszył problematykę udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. W tym kontekście wskazał przede wszystkim na rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2020 r. w sprawie standardów w zakresie ograniczeń przy udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej pacjentom innym niż z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 przez osoby wykonujące zawód medyczny mające bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem tym wirusem. Jego zdaniem niepokojący staje się standard wprowadzania tymczasowych przepisów, bez możliwości przewidzenia konkretnych instrumentów prawnych, które zagwarantują placówkom medycznym stabilność w okresie pandemii. Ponadto należy zwrócił uwagę, że władza publiczna nie może bez konsekwencji prawnych występować w roli wyłącznie biernego obserwatora działań naruszających konstytucyjne prawa obywateli.
W dalszej części seminarium zwrócono uwagę na temat partycypacji społecznej w samorządzie terytorialnym, który poruszył dr Paweł Śwital (UTH). Podkreślił, że wprowadzenie ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych rozwiązań dotyczących organizacji i przeprowadzania obrad i ich trybów trzeba ocenić jako prawidłowe, choć nie pozbawione wad. Z jednej strony dzięki wskazanym regulacjom, rady gmin mają kompetencję do tzw. zdalnego trybu obradowania, z drugiej strony na negatywną ocenę zasługuje możliwość obradowania rady gminy w sposób korespondencyjny, jako ograniczający prawo włączania się obywateli do udziału w sesji rady gminy.
Dyskusję dotyczącą porównania działań naczelnych organów administracji publicznej w walce z COVID-19 z organami władzy samorządowej rozpoczęła Prof. Irena Lipowicz (UKSW), która zwróciła uwagę na innowacyjne działania tych ostatnich. Nie może budzić wątpliwości, iż to organy samorządu terytorialnego są na pierwszej linii walki z COVID-19. Była Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśliła, że naczelne organy władzy publicznej pomimo tego, nie zdecydowały się na tryb współdziałania z samorządem terytorialnym w tym zakresie. Z powyższym, w ujęciu prof. Lipowicz, wiąże się wprost kwestia ewentualnej odpowiedzialności w procesie podejmowania decyzji. W tym kontekście pozostali uczestnicy seminarium podjęli również zagadnienie dbałości o społeczną akceptację zamierzonych rozwiązań.
Dr Lidia Jaskuła (KUL) wskazała na błędy w podejściu władzy publicznej do mediów, których podstawowym celem jest przekazywanie dokładnych i spójnych informacji, które mają pochodzić z uprawnionych i wiarygodnych źródeł.
Prof. Jarosław Dobkowski (UWM) dodał, iż błędy w pozyskiwaniu zaufania obywateli do państwa są popełniane przez cały aparat administracji publicznej, także samorządowej. W tym zakresie w polemikę z Profesorem Dobkowskim wdał się prof. Bolesław Ćwiertniak. W jego ocenie uchybienia i błędy ustawodawcy spowodowały, że władze samorządowe nie decydują się na skorzystanie z przysługującego im prawa do stanowienia aktów prawa miejscowego. Na zakończenie, głos zabrała prof. Barbara Jaworska-Dębska (UŁ), która dodała, iż przedstawiciele nauki prawa powinni badać co stanowi przejaw naruszenia zaufania do władzy publicznej w celu wypracowania wysokich standardów etycznych i zawodowych.
Po zakończeniu dyskusji Prezes Zarządu SEAP, dr Rafał Budzisz zamknął obrady I Seminarium SEAP-owskiego, dziękując za duże zainteresowanie tym wydarzeniem naukowym, które stało się forum do dyskusji, sygnalizującym wielość problemów związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej w dobie pandemii COVID-19.
Z kolei koordynator Seminariów SEAP-owskich, dr Paweł Śwital, który zaprosił wszystkich do udziału w II Seminarium, które odbędzie się 20 maja 2021. Swoją prelekcję pt. „W poszukiwaniu koncepcji nauki prawa administracyjnego” wygłosi ks prof. dr hab. Sławomir Fundowicz z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Opracował: dr Piotr Kobylski (UTH Radom).